TERAPIA RĘKI W OPÓŹNIONYM ROZWOJU MOWY

Jak i dlaczego dłonie pomagają w terapii mowy?    

Mówiąc gestykulujemy.

    Nie przez przypadek. 

  Pola w korze mózgowej odpowiedzialne za motorykę narządów artykulacyjnych oraz pola ruchowe ręki znajdują się w bliskim sąsiedztwie, w tylnej części płata czołowego. Rozmiar tych pół jest proporcjonalny do precyzji i skomplikowania wykonywanych ruchów. Widać to w schemacie reprezentacji czuciowej poszczególnych części ciała w korze mózgowej w opracowaniu Penfielda i Rasmussena:

Schemat reprezentacji czuciowej poszczególnych części ciała w korze mózgu wg Penfielda i Rasmussena
 - zdjęcie z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie

   Pola odpowiedzialne za ruch i czucie kończyny górnej tworzą wspólne pasmo z polami koordynującymi ruchami narządów mowy. W praktyce terapeutycznej stymulacja dłoni pobudza ośrodek w mózgu, który odpowiada za funkcje percepcyjne i motoryczne oraz aktywizuje ośrodek mowy. 

   Jednak nie tylko wspólne pasmo pól percepcyjnych ma znaczenie - kluczowa jest także praksja: wyższa funkcja wykonawcza będąca zdolnością kory mózgowej do wykonywania złożonych czynności zamierzonych: planowania ruchu, inicjowania ruchu, monitorowania ruchu, kontroli błędów, korekty błędów. Czynności rozłożonych w czasie, o charakterze sekwencyjnym, bazujących na planowaniu i pamięci linearnej - we współpracy z pamięcią symultaniczną ( magazynem informacji przestrzennych). W "magazynie" mieszczą się sposoby ułożenia narządów artykulacyjnych, także gesty.

Jak zatem pracować z dłonią, by wspomóc terapię mowy?

- rozpocząć od diagnozy - od próby rozpoznania czy przyczyna problemów z mową tkwi bliżej trudności artykulacyjnych? czy bliżej trudności z praksją, z planowaniem wypowiedzi? może sedno tkwi w zakłóceniach funkcji bilateralnych - funkcji wynikających ze współpracy między półkulami mózgu? może trudność sprawia powtarzanie słów? a może problemem jest przywoływanie słów - dostęp do leksykonu umysłowego (magazynu pamięci werbalnej) ?

- po diagnozie przychodzi czas na właściwą terapię - obejmuje ona:

• ćwiczenia paluszkowe - proste zabawy wprowadzające w świat terapii mowy z wykorzystaniem dłoni - dziecko uczy się wspólnego pola uwagi z drugą osobą, rozwija skupienie oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni (bardzo potrzebną do terapii) 
• ćwiczenia naśladowania - w tym naśladowania układu dłoni i palców
• ćwiczenia lewej półkuli: ćwiczenia rytmów, ćwiczenia sekwencji z wykorzystaniem obrazków (także dłoni), analiza ich (dostrzeganie różnic i podobieństw - w tym: zmieniającego się układu palców), ćwiczenia następstwa czasowego (proste historyjki, linearne układanki obrazkowe), ćwiczenia o charakterze narastającym (liczenie, stopniowanie), zabawy z dłonią w oparciu o alfabet języka migowego
• ćwiczenia tzw. współpracy bilateralnej tj. komunikacji lewej i prawej półkuli za pośrednictwem ciała modzelowatego (spoidła wielkiego) 
• ćwiczenia prawej półkuli - należy pamiętać, że choć ośrodki mowy zlokalizowane są najczęściej w półkuli lewej - to współpraca obu półkul jest fundamentem porozumiewania się (prawa półkula odpowiada na przykład za wyrażenia dźwiękonaśladowcze, krótkie frazy - najczęściej o charakterze emocjonalnym, także - co jest wyraźne w języku migowym - za słowa-symbole)
• ćwiczenia pamięci sekwencyjnej - przy wsparciu języka migowego
• ćwiczenia pamięci symultanicznej - przy wsparciu języka migowego
• ćwiczenia artykulacyjne
• ćwiczenia koordynacji oddechu z artykulacją i fonacją (z wykorzystaniem rąk)
• ćwiczenia sensoryczno-artystyczne mające na celu stymulację ośrodków zawiadujących mową: masaże, ćwiczenia motoryki precyzyjnej (przewlekanie, malowanie, wyplatanie, wycinanie, zabawy z fakturami, temperaturą - duży wybór rozmaitych aktywności).

Kto może skorzystać z terapii ręki?

    Terapia ręki może przyspieszyć nabywanie mowy u dzieci z opóźnionym rozwojem mowy oraz pomóc w przywróceniu mowy u osób po udarze, po urazie głowy. Pomocna jest także w sytuacji regresu mowy. W zależności od rozpoznania może koncentrować się na pobudzaniu funkcji lewo lub prawo - półkulowych, integracji między półkulami, ćwiczeniach pamięciowych, ćwiczeniach planowania wypowiedzi, ćwiczeniach łączenia słów w dłuższe frazy, wydobywania słów z leksykonu umysłowego, ćwiczeniach koordynacji motoryki precyzyjnej. Jest terapią dostępną dla każdego - może być prowadzona przez rodzica bądź opiekuna zaznajomionego z ćwiczeniami. Nie jest wymagany bezpośredni kontakt z terapeutą. Nie jest konieczna znajomość języka migowego (gesty do każdej lekcji przedstawiam sukcesywnie, w razie potrzeby podaję link do filmiku).

    Osobom zainteresowanym terapią ręki oferuję diagnozę, program terapii i sesje terapeutyczne, zarówno bezpośrednie, jak i korespondencyjne. W przypadku wybrania sesji mailowych - opis ćwiczeń wraz ze wskazówkami dotyczącymi gestów wysyłam systematycznie na skrzynkę, zazwyczaj raz w tygodniu, w zależności od decyzji dotyczącej intensywności terapii. Postępy i dodatkowe uwagi omawiamy na bieżąco telefonicznie lub mailowo. Zapraszam do kontaktu.