Niniejszy artykuł jest propozycją szczegółowych ćwiczeń, które można dobierać w zależności od potrzeb (nie obejmuje ćwiczeń dedykowanych w sytuacji porażenia i niedowładu).
FUNKCJA PIERWSZA: UWAGA
1. gotowość do obdarzania uwagą
- przedstawienie się jako terapeuta,
- krótkie sesje mające na celu zmotywowanie do wysiłku, nabranie przez pacjenta poczucia wiary i sensu
- omówienie sytuacji, celu i wstępnej propozycji terapii
- zwrócenie uwagi na otoczenie (wyposażenie łóżka, sali, szafki, posiłki, lekarstwa itp.)
- ćwiczenia sensoryczne (dotykowe, słuchowe)
- ćwiczenia prostego naśladowania ruchu, także mięśni twarzowych (jeśli jest możliwość)
2. skupienie i rozwijanie trwałości uwagi
- stymulacja sensoryczna np. dotyk połączony z pytaniami typu:
- takie same czy różne? - porównywanie bodźców
- ile razy dotknęłam?
- w co dotknęłam?
- zimne czy ciepłe? (np. łyżeczka, mokry ręcznik)
- podobnie ćwiczenia sensoryczne ze słuchem - przykłady:
- stymulacja wzrokowa np. pokazywanie fotografii rodziny, przeglądanie gazet, książek, albumów
- ile razy zapukałam (zaklaskałam)?
- skąd dobiegł dźwięk? (popatrz lub wskaż stronę)
- zapukaj podobnie jak ja (szereg trzech, czterech stuknięć z różnym przedziałem czasowym)
- stymulacja wzrokowa np. pokazywanie fotografii rodziny, przeglądanie gazet, książek, albumów
- przytaczanie imion bliskich (także ukochanych zwierząt jeśli są)
- wstępne ćwiczenia ruchowe: chwytanie, trzymanie, przekładanie, przekraczanie linii środkowej ciała,
- wstępne ćwiczenia osłuchania z najczęściej używanymi słowami z codzienności (tak, nie, woda, butelka, pić, jeść i stopniowo, coraz bardziej zaawansowane)
3. stopniowe rozszerzanie zakresu uwagi
- wprowadzanie większej ilości obrazów (zdjęć) i przedmiotów
- stopniowe wydłużanie zdań kierowanych do pacjenta
- poszerzanie zakresu bodźców z innych zmysłów
ORIENTACJA W SCHEMACIE CIAŁA I PRZESTRZENI
1. ćwiczenia sensoryczne związane ze stronami ciała (góra, dół, w środku, tu, tam, prawa, lewa itp.)
2. ćwiczenia z najbliższą przestrzenią widzianą
3. ćwiczenia z przestrzenią wyobrażoną (pokój w domu, piętra, schody, korytarze itp.)
4. spacery i nazywanie stron oraz kierunków (do przodu, do tyłu, na bok, dookoła itp.)
5. ćwiczenia z orientacją przestrzenną w obrębie jamy ustnej (ćwiczenia kompleksu ustno-twarzowego i aparatu artykulacyjnego) - przykłady:
- wysuń język
- wciągnij policzki
- przesuń czubek języka raz do jednego, raz do drugiego kącika ust (+ naśladowanie)
- dotknij czubkiem języka górnych zębów itp.
5. ćwiczenia z orientacją przestrzenną w obrębie jamy ustnej (ćwiczenia kompleksu ustno-twarzowego i aparatu artykulacyjnego) - przykłady:
- wysuń język
- wciągnij policzki
- przesuń czubek języka raz do jednego, raz do drugiego kącika ust (+ naśladowanie)
- dotknij czubkiem języka górnych zębów itp.
PAMIĘĆ
1. pamięć semantyczna - nazywanie przedmiotów codziennego użytku, przechodząc stopniowo i powoli do trudniejszych poziomów: dni tygodnia, miesięcy, nazw pokojów, budynków, miast i państw, liczenia, kategoryzowania i wymieniania obiektów np. owoców, nazywania przedmiotów pokazywanych, ubrań, naczyń, pieniędzy, lekarstw (słów z codzienności pacjenta),
2. pamięć epizodyczna - ćwiczenia przytaczania zdarzeń z życia pacjenta (warto wcześniej porozmawiać z rodziną, by pomóc naprowadzić rozmowę na miłe wspomnienia)
3. pamięć proceduralna - rozmowy o tym jak coś się robi - można wykorzystać sensorykę i ćwiczyć wkładanie rękawów, buta, szukanie czegoś w torbie, wyszukiwanie czegoś na telefonie, nalewanie wody, herbaty, z czasem robienie najprostszych kanapek itp.)
4. pamięć robocza (krótkotrwała) - ćwiczenia:
- powtarzania głosek (dwóch, trzech, stopniowo więcej)
- powtarzania sylab
- powtarzania słów w ciągu (ponownie zaczynamy od dwóch, stopniowo wydłużając ilość)
- powtarzanie liczb i stopniowe przechodzenie do ćwiczeń odtwarzania ich od końca
- przytaczanie podstawowych epizodów z czytanej lub opowiadanej prostej historii
- przytaczanie postaci, ich imion, miejsca zdarzeń i sensu opowiedzianej anegdoty itp.
5. ćwiczenia pamięci sekwencyjnej np.:
- powtarzanie kilku głosek, sylab, słów, cyfr
- tworzenie i zapamiętywanie list (np. zakupów, czynności, osób)
- powtarzanie i odtwarzanie materiały bezsłownego
- zapamiętywanie rozmieszczenia bodźców (dotyk) i odtwarzanie ich z pamięci
5. ćwiczenia pamięci sekwencyjnej np.:
- powtarzanie kilku głosek, sylab, słów, cyfr
- tworzenie i zapamiętywanie list (np. zakupów, czynności, osób)
- powtarzanie i odtwarzanie materiały bezsłownego
- zapamiętywanie rozmieszczenia bodźców (dotyk) i odtwarzanie ich z pamięci
FUNKCJE WYKONAWCZE
1. inicjowanie czynności - zachęcanie pacjenta, by sam coś zaczął, warto na początku ćwiczyć wybieranie i podejmowanie decyzji
2. planowanie ruchu (praksja) w zakresie motoryki artykulacyjnej - omawianie prostych ćwiczeń policzków, warg i języka i zachęcanie pacjenta do naśladowania ich
3. planowanie ruchu w zakresie motoryki dużej - omawianie i zachęcanie pacjenta do wykonania krótkiej sekwencji ruchów dużych (obejmujących całe ciało)
4. planowanie ruchu w zakresie motoryki małej - pokazanie ruchu dłoni i palców (np. prosty rysunek, wycinanie, potarganie i pogniecenie kartki, a następnie rzucenie nią jak piłką w określonym kierunku) i zachęcenie pacjenta do wykonania podobnej sekwencji ruchów
5. monitorowanie ruchu i kontrola błędów - ćwiczenia np. z labiryntami, łączenie punktów, kolorowanie bez wyjeżdżania za linię, próby ruchowe typu przejście slalomem lub po omówionym wcześniej prostym torze przeszkód itp.
6. kontrola błędów w zakresie percepcji słuchowej - ćwiczenie typu "Powiedz jak się mówi poprawnie: lody czy jody, kajak czy kajaj, dzwonek czy zonek" - jeśli są problemy z powtórzeniem, można zachęcić pacjenta, by stuknął w blat kiedy usłyszy poprawną odpowiedź
7. kontrola błędów w zakresie percepcji wzrokowej - ćwiczenia typu "Zaznacz co tu nie pasuje" (na kartce) lub "Pokaż co tu nie pasuje" (na stole z rozłożonymi przedmiotami np. nóż, łyżka, widelec, ołówek)
8. kontrola błędów z wykorzystaniem historyjek obrazkowych - jedna kończy się prawidłowo, druga - nieprawidłowo - która jest poprawna?
FUNKCJE PRELINGWALNE
1. segregowanie bodźców np. ćwiczenia z talią kart - segregowanie według kolorów lub figur
2. stopniowanie według nasilenia wybranej cechy np. rozmiaru
3. ćwiczenia wyróżniania cechy wspólnej i różnicującej - np. wskaż obiekty, które są owocami oraz podziel je na czerwone i żółte
4. ćwiczenia porządkowania według następstwa czasowego
5. ćwiczenia odnajdywania kategorii nadrzędnej
5. ćwiczenia dopasowywania i wskazywania kryterium dopasowania
6. ćwiczenia rytmów naprzemiennych np. trójkąt, kwadrat, koło, trójkąt, kwadrat, ...
ROZUMIENIE I ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW
1. zwykłe ćwiczenia typu prawda i fałsz - zestaw ćwiczeń w przygotowaniu
2. ćwiczenia z rozumieniem poleceń - np. wskaż na ilustracji prawy dolny róg, a następnie złóż kartkę na pół - ćwiczenia powinny być stopniowane od najłatwiejszych po trudniejsze
3. ćwiczenia w kategoryzowanie lub dopasowywanie w zależności od zaproponowanej cechy lub zbioru cech
4. proste zadania z treścią
5. proste łamigłówki - należy unikać tematyki dziecięcej, infantylnej,
6. dokańczanie fraz o charakterze przyczynowo-skutkowym, logicznego następstwa lub czasowego następstwa - terapeuta zaczyna zdanie, a pacjent kończy np. "Jeśli w czasie burzy pozostawi się wszystkie okna otwarte, to można się spodziewać, że ...." - zestaw zdań w opracowaniu
6. na bardziej zaawansowanym etapie - terapeuta czyta tekst dotyczący jakichś wydarzeń i zadaje pytania otwarte typu: jak to mogłoby się skończyć? jak mogłyby potoczyć się losy bohaterów? jakie inne skutki mogłoby mieć dane wydarzenie? itp.
7. pytania o charakterze "Co byś poradził człowiekowi, który..." np.: złapał gumę w rowerze, zapomniał portfela w kawiarni itp.
EKSPRESJA I KOMUNIKACJA
2. ćwiczenia dostrzegania postępów i omawianie ich
3. ćwiczenia gestykulacji
4. ćwiczenia komunikacji wspomaganej - korzystanie z plansz i ilustracji przedstawiających czynności i obiekty, rozmowy o przygotowywaniu napisów lub rysunków, umieszczaniu ich w różnych miejscach, pokazywaniu kartki informacyjnej w sytuacjach społecznych (na policji, w aptece, w restauracji itp.)
1. ćwiczenia koordynacji artykulacyjno-fonacyjnej
2. ćwiczenia realizacji poszczególnych głosek, sylab, słów, zdań
3. ćwiczenia różnicowania głosek i realizacji grup spółgłoskowych
4. ćwiczenia świadomości fonologicznej - wyróżniania głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie
5. ćwiczenia słuchu fonetycznego - różnego typu, na przykład:
- posłuchaj głosek, połącz je i powiedz jakie słowo powstało: k - o - t
- posłuchaj sylab, połącz je i powiedz jakie słowo powstało: pa - pu - ga
- posłuchaj słów: sowa - sofa i wskaż na rysunkach
6. ćwiczenia prozodii - typu:
- powiedz to ciszej
- powiedz to głośniej
- powiedz to szeptem
- powiedz to szybko
- powiedz to powoli
- powiedz w sposób wesoły
- powiedz w sposób smutny
- spróbujmy to zaśpiewać
- spróbuj powtórzyć mój sposób akcentowania itp.
1. warto rozpocząć lub przeplatać ćwiczeniami z zakresu percepcji wzrokowej typu znajdź różnicę (w kształtach różnych i litero-podobnych)
2. ćwiczenia naśladowania brzmienia liter i sylab - powtarzanie po terapeucie
3. ćwiczenia rozpoznawania liter i sylab - wskazywanie ich po usłyszeniu dźwięku
4. ćwiczenia wyróżniania napisów spośród rozsypanki graficznej z kształtami litero-podobmymi
5. ćwiczenia wyróżniania słów ukrytych w dłuższych napisach np. YPIESO
6. ćwiczenia wyróżniania napisów polskich spośród napisów pochodzących z innych języków
7. próby segregowania wydrukowanych słów według języków (jeśli pacjent miał wcześniej takie umiejętności)
8. ćwiczenia grafomotoryczne i usprawniające siłę oraz wytrzymałość mięśni dłoni
9. wskazywanie miejsca w tekście, które właśnie zostało przeczytane - tropienie tekstu wzrokiem
10. wyróżnianie znaków diakrytycznych i przestankowych
11. praca z wyrazami i tekstami oraz ilustracjami - przykłady:
- przeczytaj słowo i dopasuj do niego ilustrację
- znajdź w tym zdaniu niepasujące słowo
- oto dwie odpowiedzi na pytanie - która nie pasuje?
- czy te dwa wyrazy mają wspólne znaczenie? jakie?
- znajdź błędy w tekście (literowe, gramatyczne, znaczeniowe).
-----------------------------------------------------------------------------------------
ĆWICZENIA ARTYKULACYJNO - FONACYJNE
1. ćwiczenia koordynacji artykulacyjno-fonacyjnej
2. ćwiczenia realizacji poszczególnych głosek, sylab, słów, zdań
3. ćwiczenia różnicowania głosek i realizacji grup spółgłoskowych
4. ćwiczenia świadomości fonologicznej - wyróżniania głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie
5. ćwiczenia słuchu fonetycznego - różnego typu, na przykład:
- posłuchaj głosek, połącz je i powiedz jakie słowo powstało: k - o - t
- posłuchaj sylab, połącz je i powiedz jakie słowo powstało: pa - pu - ga
- posłuchaj słów: sowa - sofa i wskaż na rysunkach
6. ćwiczenia prozodii - typu:
- powiedz to ciszej
- powiedz to głośniej
- powiedz to szeptem
- powiedz to szybko
- powiedz to powoli
- powiedz w sposób wesoły
- powiedz w sposób smutny
- spróbujmy to zaśpiewać
- spróbuj powtórzyć mój sposób akcentowania itp.
ĆWICZENIA SŁOWNIKOWE
CZYTANIE I PISANIE
1. ćwiczenia fluencji słownej - więcej ćwiczeń z tego zakresu w osobnym artykule
2. ćwiczenia frazeologiczne - różnego typu:
- dokończ powiedzenie - np. głodny jak ..., tani jak ..., uparty jak...
- dokończ przysłowie - np. kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie ...
- połącz słowa (często występują one razem): nie daleko, jabłko, jabłoń
- co oznacza powiedzenie: ale młyn! ?
3. ćwiczenia z synonimami, homonimami i antonimami - np.:
- jak inaczej można powiedzieć: wesoły?
- jakie jest przeciwieństwo słowa: czysty?
- co może oznaczać słowo: zamek?
6. ćwiczenia narracyjno-słownikowe o rosnącym stopniu trudności:
- dopasowywanie / wskazywanie obrazka w zależności od wypowiedzianego przez terapeutę słowa
- układanie historyjki obrazkowej na podstawie historii opowiedzianej przez terapeutę (spośród rozsypanki wielo-obrazkowej)
- próby samodzielnej narracji w oparciu o komiks
- ćwiczenia dopasowywania usłyszanych dialogów do rysunków komiksowych z pustymi chmurkami
- układanie krótkiej historyjki w oparciu o wybór kilku ilustracji np.: chłopiec, piłka, dom, rower, boisko, lody.
- ćwiczenie typu: opowiedz mi o...
- gdybyś spotkał ... (aktorka, wokalista itp.) - jakie pytania zadałbyś?
CZYTANIE I PISANIE
1. warto rozpocząć lub przeplatać ćwiczeniami z zakresu percepcji wzrokowej typu znajdź różnicę (w kształtach różnych i litero-podobnych)
2. ćwiczenia naśladowania brzmienia liter i sylab - powtarzanie po terapeucie
3. ćwiczenia rozpoznawania liter i sylab - wskazywanie ich po usłyszeniu dźwięku
4. ćwiczenia wyróżniania napisów spośród rozsypanki graficznej z kształtami litero-podobmymi
5. ćwiczenia wyróżniania słów ukrytych w dłuższych napisach np. YPIESO
6. ćwiczenia wyróżniania napisów polskich spośród napisów pochodzących z innych języków
7. próby segregowania wydrukowanych słów według języków (jeśli pacjent miał wcześniej takie umiejętności)
8. ćwiczenia grafomotoryczne i usprawniające siłę oraz wytrzymałość mięśni dłoni
9. wskazywanie miejsca w tekście, które właśnie zostało przeczytane - tropienie tekstu wzrokiem
10. wyróżnianie znaków diakrytycznych i przestankowych
11. praca z wyrazami i tekstami oraz ilustracjami - przykłady:
- przeczytaj słowo i dopasuj do niego ilustrację
- znajdź w tym zdaniu niepasujące słowo
- oto dwie odpowiedzi na pytanie - która nie pasuje?
- czy te dwa wyrazy mają wspólne znaczenie? jakie?
- znajdź błędy w tekście (literowe, gramatyczne, znaczeniowe).
-----------------------------------------------------------------------------------------
Polecam autorskie karty pracy do terapii:
Duży zestaw kart wspomagających terapię przygotowany z myślą o osobach lubiących sport. Do nabycia tutaj
Komentarze
Prześlij komentarz