Czy muzyka może leczyć?
W artykule przeczytasz o tym, jak naukowcy z uniwersytetu w Kolorado przeanalizowali różne aspekty muzyki i stworzyli kompleksowy program wykorzystania jej do terapii neurologicznej.
Muzyka jest jedną z najbardziej
dostępnych form oddziaływania na umysł i zdrowie człowieka, jednocześnie jedną
z najprostszych. Można słuchać i chłonąć jej dobroczynne oddziaływanie - to jest sposób bierny. W sposobie aktywnym naukowcy wyróżnili kilka kontekstów: wpływ muzyki na funkcje poznawcze - uwagę, pamięć, przetwarzanie, wpływ na funkcje motoryczno-sensoryczne - planowanie i koordynację oraz funkcje społeczne, w tym mowę. Wyniki badań przyczyniły się do opracowania obszernego katalogu metod poświęconych zaburzeniom neurologicznym oraz wprowadzenia ich do praktyki terapeutycznej na oddziałach rehabilitacji oraz ośrodkach opiekuńczo-terapeutycznych.
W Polsce muzykoterapia została wpisana jako przedmiot obowiązkowy w
kształceniu z zakresu neurorehabilitacji, w tym neurologopedii. Muzykoterapia
neurologiczna tym różni się od klasycznej muzykoterapii, że skoncentrowana jest
na pobudzaniu i wspieraniu bazowych procesów wykonawczych, sięga podstawowych, przed-językowych funkcji. Jest szczególnie pomocna dla
osób z zaburzeniami neurorozwojowymi oraz dla osób z uszkodzeniami centralnego układu
nerwowego.

Metody muzykoterapii neurologicznej:
Wiodącą metodą jest model pracy z rytmem. Rytm to bicie serca, oddech,
kroki. Rytm towarzyszy człowiekowi od zawsze, jest jednym z najbardziej
naturalnych i sugestywnych doświadczeń. Model RAS (Rhythmic Auditory Stimulation) skupiony jest na wykorzystaniu
rytmu w stymulacji systemu motorycznego: w jasny, miarowy i uporządkowany
sposób słuchanie aktywne organizuje czynność planowania i monitorowania
ruchu. Twórcą modelu jest Michael H. Thaut, który wraz z grupą
współpracowników w Centrum Badań Biomedycznych w Muzyce (The Center for Biomedical
Research in Music ) działającym przy Uniwersytecie Stanowym w Kolorado od wielu
lat prowadzi badania nad wykorzystaniem muzyki w terapii. RAS pomaga w
rozwijaniu percepcji rytmu i przełożeniu jej na praksję i kontrolę motoryczną.
Trening wykorzystujący rytmiczne
uderzenia metronomów pomaga osobom mającym trudności z utrzymaniem równowagi,
dyspraksją, mową oraz cierpiącym na chorobę Parkinsona.

Gdy doda się elementy typu: pamięć
struktury, czasu trwania, rozpoznawanie początku i końca przechodzi się do
modelu terapii nazywanego MNT (Musical
Neglect Training). Jest on przygotowany dla pacjentów z pomijaniem
stronnym, zaburzeniem towarzyszącym niektórym rodzajom udarów, polegającym na
zaniedbywaniu najczęściej lewego obszaru pola percepcyjnego. Pacjent ćwiczy na
na dzwonkach lub sztabkach znaną melodię lub prostą gamę z wykorzystaniem
prawidłowo przetwarzanej prawej strony. Stopniowo zwiększana jest odległość
miedzy sztabkami i cześć jest umieszczana w polu zaniedbywanym. Pacjent
motywowany potrzebą odnalezienia brakującego dźwięku stopniowo uświadamia sobie
pomijanie stronne i pod wpływem treningu powoli poszerza zakres pola
percepcyjnego.
Metoda RSC (Rhytmic Speech Cueing)
- opracowana szczególnie dla pacjentów z niepłynnością mowy oraz dysartrią i
chorobą Parkinsona - opiera się na rytmicznym sygnalizowaniu rozpoczęcia i
wykonywania ruchów artykulacyjnych, w późniejszym etapie wokalizacji. W terapii
używa się metronomu i po wstępnym treningu reagowania na sygnał ćwiczy się
pozycjonowanie każdej sylaby w zdaniu na osobnej nucie (uderzeniu). RSC jest
metodą, której przebieg jest bardzo zindywidualizowany w zależności od
wiodących trudności pacjenta, jego sprawnych zasobów i możliwości. Przerabianie
i utrwalanie z pacjentem struktur rytmiczno-artykulacyjnych i
rytmiczno-wokalnych przyczynia się do poprawy koordynacji motoryki precyzyjnej
w kompleksie ustno-twarzowym i upłynnienia mowy. Znamienną cechą tej metody
jest nauka spowalniania ruchu, kontroli nad tempem i unikanie przyspieszania
artykulacji.
Metoda TIMP (Therapeutic Instrumental Music Performance) wykorzystuje trening nauki na specjalnie dobieranych instrumentach w celu pobudzania i rozwijania wzorców ruchu. W zależności od rodzaju zaburzeń pacjenta oraz zachowanych zasobów ruchowych oraz poznawczych terapeuta dobiera typ oraz rozmieszczenie instrumentów i zachęca pacjenta do ćwiczeń i gry. Demonstruje prostą melodię i uczy wykorzystania dostępnych instrumentów. Na początku są to najczęściej bębny, bongosy, pałeczki, dzwonki, instrumenty klawiszowe i inne niewymagające zaawansowanej motoryki. Istotne jest ich rozmieszczenie wokół pacjenta stymulujące aktywność ruchową wpisaną w program terapii. Duży akcent kładziony jest także na praksję, czyli planowanie ruchu i pamięć sekwencji dźwięków.
Metoda TS (Therapeutic Singing)
wywodzi się z obserwacji, że śpiew i nucenie są sprawnościami, które często
ulegają słabszej dezorganizacji pourazowej, niż mowa. Wielu pacjentów z
zaburzeniami mówienia lub niepłynnością nadal zachowuje pewien zakres
umiejętności śpiewu i nucenia. Praca z tymi sprawnościami rozwija funkcje
oddechowe, koordynacyjne oraz artykulacyjne i stopniowo wspomaga przywracanie
lub upłynnianie mowy.
Metoda OMREX (Oral Motor and
Respiratory Exercises) koncentruje się wokół wykorzystania muzyki do
rozwijania koordynacji oddechowo-artykulacyjno-fonacyjnej. W metodzie OMREX
stosuje się głównie instrumenty uruchamiane za pomocą wydechu (w tym dzwonki
wietrzne) oraz pracuje na materiale wokalnym angażującym dźwięki pokrewne
gwizdaniu i dmuchaniu.
Metoda APT (Auditory
Perception Training) jest metodą zorientowaną na integrację między
zmysłami. Najpierw pacjent ćwiczy wyodrębnianie i różnicowanie bodźców takich
jak tempo, czas trwania, wysokość dźwięku, barwa i wzór rytmiczny. Następnie
eksperymentuje z przełożeniem bodźców akustycznych na inne modalności:
czuciową, kinestetyczną, wzrokową. Metoda APT zyskała wielu zwolenników jako
terapia intensywnie rozwijająca poznawcze funkcje prelingwalne: wyodrębnianie,
porównywanie i dopasowywanie, percepcję reguł, odwzorowywanie oraz myślenie
asocjacyjne. Jest to metoda zazwyczaj bardzo lubiana przez pacjentów. Uczestnik
może słuchać rytmu, a następnie wygrywać go na instrumencie, może wyczuwać rytm
wystukiwany mu na plecach przez prowadzącego i przerysowywać go na kartkę w
postaci kropek. Model APT daje szerokie spektrum możliwości.
Metoda AMMT (Associative Mood and
Memory Training) jest metodą wykorzystującą muzykę w terapii pamięci oraz
strategiach oddziaływania na nastrój. Nadaje się do wykorzystania grupowego.
Uczestnicy terapii słuchają fragmentów utworów, rozmawiają na temat emocji i
wspomnień, które muzyka wywołuje. Terapeuta dobiera repertuar o mocy pozytywnego oddziaływania na słuchaczy i zachęca do dzielenia się skojarzeniami.
Istnieje wiele modeli wykorzystujących muzykę w leczeniu różnych zaburzeń. Technik
muzykoterapii neurologicznej zorientowanej na pomoc pacjentom z dysfunkcjami układu
nerwowego jest 20 (przybliżyłam kilka z nich). Zachęconym tematem polecam książki: M.H. Thauta i V. Hoemberga „Handbook of Neurologic Music Therapy” (wprowadzenie – link) oraz Thaut, M. H. „Rhythm, Music and the Brain” (wprowadzenie – link),
w których są one bliżej przedstawione (niektóre metody powtarzają się lub mają
dodatek związany z konkretną chorobą np. Parkinsona):
- Pattern Sensory Enhancement
- Musical Speech Stimulation
- Vocal Intonation Therapy
- Developmental Speech and Language Training through Music
- Symbolic Communication Training through Music
- Musical Attention Control Training
- Musical Mnemonics Training
- Musical Executive Functions Training
- Music Psychosocial Training
- Music Psychotherapy and Counseling
Zapraszam na omówienie ich i wspólny wybór terapii, która będzie najodpowiedniejsza.
Oferuję szeroki wybór instrumentów, pomocy sensorycznych, melodii i programów muzycznych oraz metronom.
Oferuję szeroki wybór instrumentów, pomocy sensorycznych, melodii i programów muzycznych oraz metronom.
Komentarze
Publikowanie komentarza