Każdy może się rozgniewać – to bardzo łatwe.
Ale rzadką umiejętnością jest złoszczenie się na właściwą osobę,
we właściwym stopniu i właściwym momencie, we właściwym celu i we właściwy sposób.To bardzo trudne. Arystoteles
Jak rozwijać inteligencję emocjonalną? - prosty przepis na początek: poznać jej składniki, odpowiedzieć sobie na pytanie z czego jestem dobra / dobry, a nad czym konkretnie chciałabym / chciałbym popracować.
Artykuł
obejmuje długą listę kompetencji emocjonalnych podlegających samodzielnemu
treningowi, które pomagają w budowaniu pozytywnej samooceny, odporności na
stres, tolerancji, samokontroli, empatii i samoświadomości – innymi słowy
wpływają na rozwój inteligencji emocjonalnej.
Kilka słów wprowadzenia: termin "inteligencja emocjonalna" został
wprowadzony w 1990 r. przez psychologów Petera
Salovaya oraz Johna Mayera i spopularyzowany przez Daniela Golemana, wykładowcy
Uniwersytetu Harvarda w USA. Zwracali oni uwagę na fakt, iż w edukacji, zarówno
dzieci jak i osób starszych, kładzie się nacisk na rozwój inteligencji
poznawczej (intelektu) i zaniedbuje takie umiejętności jak właściwą percepcję i
ocenę emocji, zdolność ich generowania, wyrażania i regulowania w momentach,
gdy mogą wspomóc myślenie oraz ich wpływ na rozwój społeczny. Współcześnie
wiele dyskusji toczy się wokół inteligencji emocjonalnej jako brakującego
ogniwa w edukacji. Rozważa się programy szkoleń dla kadry nauczycielskiej oraz możliwości
rozwijania świadomości rodziców na temat codziennego wpływu ich postaw i
zachowania na rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci.
Poniżej
znajduje się szczegółowy zestaw pytań, które każdy może zadać sobie samemu i
poddać refleksji na ile czuje się kompetentny w danym obszarze i nad czym
chciałby jeszcze popracować, biorąc pod uwagę to, że dzieci najszybciej uczą
się poprzez naśladowanie nas, dorosłych. Zestaw może być także przydatny dla
nauczycieli, którzy planują tematy warsztatów, pogadanek lub lekcji w zakresie
edukacji emocjonalnej.
Pytania zostały
podzielone na kategorie - inspiracją porządkującą były trzy skale zawarte w
kwestionariuszu mierzącym inteligencję emocjonalną (Kwestionariusz IE, w:
Borkowska A., Gąsiorowska A., Nosal C., (2006), Kwestionariusz do diagnozy poziomu
inteligencji emocjonalnej, „Przegląd Psychologiczny”, t. 49, nr 1.):
1. Regulacja
nastroju – kategoria ta dotyczy strategii radzenia sobie
z niepożądanymi i dysfunkcjonalnymi stanami emocjonalnymi (na ogół
negatywnymi, choć nie tylko), jest również związana z samokontrolą
emocjonalną,
2. Percepcja
emocji i empatia – kategoria ta odnosi się do umiejętności
rozpoznawania i odczuwania emocji,
3. Wgląd
i wiedza emocjonalna – kategoria, która odnosi się do zakresu wiedzy
emocjonalnej. Obejmuje autorefleksję emocjonalną, a także zdolność do wyciągania wniosków i dokonywania generalizacji na
podstawie własnych oraz obserwowanych u innych ludzi przeżyć
emocjonalnych.
PYTANIA:
Przygotowane poniżej pytania zostały podzielone według
przytoczonych kategorii ale niektóre z nich
obejmują swym zasięgiem więcej niż jedną. Jeśli czytamy artykuł jako rodzice -
warto spróbować odpowiedzieć na pytania jak najszczerzej, mając na uwadze, że
jesteśmy pierwszymi nauczycielami / wzorami inteligencji emocjonalnej dla naszych
dzieci.
- Regulacja nastroju i samokontrola emocjonalna:
·
czy jesteś cierpliwy / cierpliwa?
·
jak sobie radzisz z kontrolą impulsów (także
nawyków)?
·
czy przerywasz innym? jak się zachowujesz, gdy
inni przerywają tobie?
·
czy panujesz nad poziomem, tembrem głosu?
·
czy potrafisz stopniować każdą emocję i wyrażać
ją adekwatnie do siły bodźca?
·
czy dbasz o dobry kontakt wzrokowy?
·
jak okazujesz szacunek rozmówcy?
·
czy dbasz o kolejność i naprzemienność w
rozmowie - czy zawsze dajesz możliwość wypowiedzenia się drugiej osobie? czy
słuchasz wszystkiego, co chciałaby ci powiedzieć?
·
czy potrafisz prosić o pomoc? jak stopniujesz
proszenie o pomoc, przysługę? Czy rozkazujesz?
·
jakich używasz metod do zachęcania innych i
motywowania ich, a jakich chciałabyś / chciałbyś się nauczyć?
·
co uważasz na temat słów: „Pomyśl, zanim
zrobisz”? Czy zawsze się do nich stosujesz?
·
ekspresja emocji poprzez mimikę i postawę ciała
– na ile oceniasz swoją samokontrolę w tym zakresie? Czy uważasz, że to trzeba
/ warto kontrolować?
·
jakie znasz sposoby na uspokojenie się, jakie działają
na ciebie najlepiej?
·
przewidywanie pojawienia się emocji – jak
postrzegasz siebie i swoje kompetencje w tym zakresie?
·
aranżowanie pozytywnych doświadczeń i
konstruowanie pozytywnego otoczenia dla innych i siebie – co o tym myślisz?
Jakie pomysły przychodzą ci do głowy?
·
umiejętność wygaszania negatywnych dialogów
wewnętrznych – jak sobie z tym radzisz?
- Percepcja emocji i empatia:
·
czy dzielisz się tym, co masz? – jaki jest twój
stosunek do dzielenia się?
·
czy przestrzegasz umówionych reguł?
·
twoja gotowość do niesienia pomocy – jak ją
oceniasz?
·
twoja gotowość do chwalenia i wspierania innych
– jaki masz stosunek do chwalenia i jak sobie z tym radzisz?
·
szczerość – twoja opinia
·
konflikty, unikanie konfliktów, konfrontacja –
jaki jest twój stosunek do tego zagadnienia i kompetencje?
·
ty i komplementy – czy potrafisz je przyjmować?
·
składanie życzeń – jak sobie z tym radzisz?
·
ty i kompromis – czego się od ciebie można
nauczyć w tej dziedzinie?
·
ile znasz nazw uczuć i emocji? – czy potrafisz uczyć
innych ich rozpoznawania?
·
jak sobie radzisz z odmową?
·
jak sobie radzisz z krytyką?
·
ty i wybaczanie – czego się można nauczyć od
ciebie w tym zakresie?
·
poleganie na innych – jakie masz doświadczenia i
na ile one wpływają na twoje decyzje w tym aspekcie?
·
co myślisz i czego uczysz na temat zaufania?
·
nawiązywanie, podtrzymywanie i kończenie
swobodnej rozmowy – jak sobie z tym radzisz? Jak się czujesz i jak reagujesz
gdy ktoś do ciebie podchodzi?
·
ty i szanowanie innych – czego się można od
ciebie nauczyć?
·
szacunek do czyjejś własności – co o tym
myślisz?
·
szacunek do samego / samej siebie – jakie jest twoje
podejście?
·
szacunek wobec autorytetu – jakie jest twoje
stanowisko?
·
poczucie własności – co uważasz na ten temat?
·
popełnianie błędów – jaki masz do tego stosunek?
·
akceptowanie różnic, tolerancja – jak
postrzegasz siebie?
·
wiara we własne kompetencje – co myślisz na ten
temat?
·
jak sobie radzisz ze stresem? Co cię stresuje
szczególnie?
·
optymizm, pesymizm, realizm – które z tych
określeń jest ci bliższe?
·
umiejętność wywoływania emocji pozytywnych – jak
postrzegasz siebie w tym zakresie?
- Wgląd i wiedza emocjonalna:
·
co uważasz na temat przestrzeni osobistej?
·
jak sobie radzisz z byciem ostatnim / ostatnią?
·
jak sobie radzisz z przepraszaniem?
·
jaki masz stosunek do rywalizacji?
·
ile znasz poziomów komunikacji?
·
twoje podejście do oczekiwania – jakie jest,
jakie znasz i jakich rad lubisz udzielać?
·
ty i presja – co wywiera presję na ciebie, jak
sobie z nią radzisz, jakie presje wywierasz na innych oraz jak to robisz i co
chciałbyś / chciałabyś w tym zakresie zmienić?
·
maniery – co myślisz na ich temat w sferze
prywatnej i publicznej?
·
elastyczność i umiejętność dostosowania się do
zmieniających się warunków, uczenie się i oduczanie się – jak postrzegasz
siebie w tych zakresach?
·
co uważasz na temat świętowania?
·
proszenie o pozwolenie – jaki jest twój
stosunek? Co na niego wpływa?
·
ty i życie społeczne, współdziałanie, pomaganie
innym w potrzebie – jak się nazwiesz? Gdzie się umiejscowisz?
·
odpowiedzialność – czego można się od ciebie
nauczyć w tym zakresie?
·
uczciwość – twoje zdanie
·
odkładanie rzeczy i zadań na później – jak
postrzegasz siebie?
·
podejmowanie decyzji, dokonywanie wyborów – jak
sobie z tym radzisz?
·
twoje mocne strony – które wymienisz jako
pierwsze?
·
twoje słabości – nad czym chciałabyś? /
chciałbyś popracować i dlaczego?
·
wdzięczność i docenianie tego, co się ma – co
myślisz na ten temat?
·
poczucie kontroli – jakie jest twoje zdanie na
ten temat?
·
poczucie winy – co o tym myślisz?
·
samokrytycyzm i panowanie nad energią zasilającą
emocje negatywne – czy jest coś w tym zakresie, nad czym chciałabyś /
chciałabyś popracować?
·
szukanie okazji do uśmiechu – co o tym myślisz?
Krótkie
podsumowanie: jeśli widzimy w naszym dziecku brak jakiejś umiejętności emocjonalnej
– zastanówmy się nad poziomem tej kompetencji u nas. Nie jesteśmy oczywiście
jedynymi nauczycielami i jedynymi czynnikami mającymi wpływ na inteligencję emocjonalną naszych dzieci - ale bardzo ważnymi. I coś o czym warto pamiętać:
trening czyni mistrza - inteligencja emocjonalna jest cechą plastyczną i
zależną od naszej woli. Kiedyś mówiło się: „Już taki jest, taki ma charakter” –
dziś wiemy, że wiele zależy od zaangażowania w ćwiczenia i samorozwój.
Polecana literatura:
- ABC inteligencji emocjonalnej w praktyce / Grażyna Tallar. - Warszawa : "Studio Emka", 2002.
- Co dzień mądrzejsze : 365 gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka / Denise Chapman-Weston, Mark S. Weston. - Warszawa : "Prószyński i S-ka", 2002.
- Doładuj mózg... : trening inteligencji społecznej, kreatywnej, emocjonalnej / przeł. Dariusz Rossowski. - Łódź : "JK" : "Aha!", cop. 2006.
- Dyscyplina emocjonalna / Charles C. Manz. - Warszawa : "Świat Książki", 2005.
- EQ : inteligencja emocjonalna w organizacji i zarządzaniu / Robert K. Cooper, Ayman Sawaf. - Warszawa : "Studio Emka", 2000.
- Inteligencja emocjonalna / Daniel Goleman. - [Poznań] : "Media Rodzina", 1997.
- Inteligencja emocjonalna : fakty, mity, kontrowersje / red. nauk. Magdalena Śmieja [i in.]. - Warszawa : Wydaw. Nauk. PWN, 2008.
- Inteligencja emocjonalna : podręcznik z zestawem ćwiczeń / Stefan Konrad, Claudia Hendl. - Katowice : "Videograf II", 2000.
- Inteligencja emocjonalna w praktyce / Daniel Goleman. - Poznań : Media Rodzina, 1999.
- Inteligencja społeczna / Daniel Goleman. - Poznań : "Rebis", 2007.
- Jak wykształcić inteligencję emocjonalną : 50 pomysłów ćwiczeń : kształcenie zintegrowane / Dianne Schilling. - Warszawa : "Fraszka Edukacyjna", 2008.
- Rozwój inteligencji emocjonalnej Twojego dziecka : przewodnik świadomego rodzica / Linda Lantieri ; wprow. i ćwiczenia aut. Daniel Goleman. - Gliwice : "Helion", 2009.
- Rozwój umysłu : jak stajemy się tym, kim jesteśmy / Daniel J. Siegel. - Kraków : Wydaw. Uniw. Jagiellońskiego, 2009.
- Skrzynia skarbów : ćwiczenia grupowe : umiejętności życiowe, strategie uczenia się, zdrowie i dobre samopoczucie, inteligencja emocjonalna, różnorodność, radzenie sobie z konfliktem, postawa moralna, preorientacja zawodowa, korzyści płynące ze współpracy, świadomość, kompetencje społeczne, poczucie sprawstwa / Susanna Palomares, Dianne Schilling, Cathy Winch. - Warszawa : "Fraszka Edukacyjna", 2008.
- Sztuka kierowania sobą, Czyli poznaj siłę inteligencji emocjonalnej / Randi B. Noyes. - Katowice : "Videograf II", 2008.
- Zarządzanie emocjami : inteligencja emocjonalna : vademecum użytkownika / Marcin Krokowski, Piotr Rydzewski. - Łódź : "Imperia", 2002.
Komentarze
Prześlij komentarz